DMD Hastaları İçin Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Nöromusküler hastalıklar yani kasları, sinirleri ya da sinir-kas kavşağını etkileyen kalıtsal rahatsızlıklarda beslenme komplikasyonları sıktır. Buna rağmen beslenme konusu hafife alınmaktadır.
DMD’li hastalarda sağ kalımın uzamasıyla birlikte, aşırı beslenmenin; glikoz metabolizması,hareketlilik, solunum ve kardiyolojik fonksiyonlar üzerindeki zararlı etkileri bulunabilir. Yetersiz beslenmenin de kas ve solunum fonksiyonu üzerine etkisi, kabızlık ve diğer gastrointestinal komplikasyonlar; bulaşıcı hastalıklara ve solunum komplikasyonlarına yatkınlık yaratan artan aspirasyon riski (Solunum sırasında katı gıdaların veya sıvıların solunum sistemine kaçma riski); çiğneme/yutma güçlükleri ve osteoporoz ile ilişkili artmış kırık riski gibi dikkate alınması gereken beslenme ile ilgili etkileri olabilir.
Doğru bir beslenme düzeninin DMD hastalarının yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabileceği gösterilmiştir. DMD hastalarının beslenme sorunlarını desteklemek için multidisipliner bir yaklaşım ve buna uygun bir ekip gerekmektedir.
Beslenme Değerlendirmesi
DMD’li her hastanın beslenme ihtiyaçları farklıdır ve uzman bir diyetisyen kişiye özel bir beslenme programı hazırlayabilir. DMD’li hastaların beslenme sorunlarına yardımcı olmak için şu başlıklara dikkat etmek gerekir:
- Düzenli kilo ölçümleri,
- Hastanın kalori ihtiyacının belirlenmesi,
- Kalori gereksinimlerini karşılamak için sağlıklı yiyecek seçeneklerini içeren bir diyet planlamak ve takip etmek,
- Eksikleri telafi etmek için gerekirse takviyeler önermek,
- Yutma ve mide-bağırsak sorunları, dehidrasyon (vücutta şiddetli su eksikliği), çok fazla veya çok az kilo alımı gibi sorunları ele almak,
- Sık sık değerlendirme yapmak,
- Glukoz intoleransı – Yüksek kan glikozu düzeyleri – Düşük glisemik indeks gibi değerleri düzenli olarak test edip, değerlendirmek.
DMD’li Hastalarda Kilo Alımı
DMD’li hastalar hareket kabiliyetlerinin azalması nedeniyle kolayca kilo alma eğilimindedir. Bu durum da zaten zayıflamış kasları üzerinde daha fazla baskı oluşturur.
Kabızlık ve zayıf mide kasları ile hareketsizliğin birleşiminden kaynaklanan pek çok sindirim sorunu yaşanabilir. Hem aşırı kilo alımının önüne geçmek hem de sindirim sorunlarını aşmak için yüksek lifli, taze meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyet önerilmektedir.
Uzman bir diyetisyenin hazırlayacağı diyet listesinde şu tavsiyeler olabilir:
- Tavuk, balık ve yağsız etler
- Fasulye ve soya gibi bitkisel proteinler
- Lif sağlamak için çeşitli taze meyve ve sebzeler
- Bol su tüketmek
- Genel diyet kurallarında olduğu gibi beyaz ekmek, şeker ve makarna gibi rafine gıdalardan uzak durulmalıdır, sığır ve kuzu eti gibi yağlı etlerin azaltılması veya hariç tutulması önerilir.
- Genel olarak, DMD’li hastaların normal bireylerin tükettiği kalorinin %80’ini tüketmeleri yeterlidir. Günlük 1500 mg’dan fazla tuz alımından kaçınılması önerilir.
DMD’li Hastalarda Yetersiz Beslenme
Aşırı beslenmeden yetersiz beslenmeye geçiş genellikle hastalığın ilerlemesi ile gerçekleşir. Azalmış kas gücü, yetersiz beslenmenin ana nedenidir. Yutma güçlüğü, mide-bağırsak problemleri (kabızlık, gecikmiş mide boşalması vb.), uzun yemek zamanı ve bağımlı beslenme kas güçsüzlüğünün sonuçlarından bazılarıdır. Ayrıca, hastalığın geç evresinde solunum yetmezliğinin varlığı, artan enerji gereksinimine neden olabilir. Artan enerji gereksinimlerinin sonucu olarak bazı hastalarda kilo kaybı görülebilir.
Genel olarak kilo kaybı şu nedenlerle ortaya çıkar:
- Azalan kas gücü
- Yutma güçlüğü
- Mide-bağırsak problemleri (yani kabızlık, gecikmiş mide boşalması)
- Uzun yemek süresi
- Bağımlı beslenme
- Solunum yetmezliği nedeniyle artan enerji ihtiyacı
Yetersiz beslenme, solunum fonksiyonunu bozabilir ve immünolojik tepkileri, göğüs enfeksiyonları riskini artırarak yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Tüm bu gözlemler göz önüne alındığında beslenme durumunu yakından takip etmek ve ilgili durumlarda tedavi etmek gerekir.
DMD’li Hastalar İçin Genel Beslenme Önerileri
- Genel olarak yüksek proteinli, az yağlı ve düşük karbonhidratlı öğünler tavsiye edilir. Kas onarımı ve yenilenmesi için proteinlere ihtiyaç vardır. Tavuk, balık, yumurta ile fasulye ve soya fasulyesi gibi bitkisel proteinler tercih edilmelidir.
- Fasulye ve baklagiller, tam tahıllar, çoğu meyve ve karnabahar, lahana vb. gibi nişastalı olmayan sebzeler; düşük glisemik indeksli önemli karbonhidrat kaynaklarıdır.
- Kalsiyum ve D vitamini yönünden zengin besinler kas ve kemik sağlığına yardımcı olabilir.
- Süt, peynir, yoğurt gibi süt ürünleri, brokoli ve ıspanak gibi yapraklı yeşil sebzeler, sardalya ve somon gibi balıklar iyi kalsiyum kaynaklarıdır. Balıklar aynı zamanda antienflamatuvar özelliklere sahip temel bir besin olan omega-3 yağ asitleri açısından iyi bir kaynaktır.
- Süt ürünleri ve balıklar D vitamini kaynağıdır. Bununla birlikte, en iyi D vitamini kaynağı besin değil güneş ışığıdır. Güneş ışığını almayı artıran günlük aktiviteler, sağlıklı D vitamini seviyelerini yükseltmek veya sürdürmek ve hareketliliği iyileştirmek için çok önemlidir.
- İyi bir lif ve antioksidan kaynağı olan taze meyve ve sebzeleri en azından bir öğüne dahil etmeniz önerilir.
- Zayıf mide kasları ve sınırlı hareket kabiliyeti bu hastalarda genellikle kabızlığa neden olur ve kabızlık ortaya çıktığında daha fazla lif tüketmek ve bol su içmek şiddetle tavsiye edilir. Bol su içmek kabızlığı önlemede, böbrek taşı gibi sorunlardan korunmada ve dehidrasyonu önlemede önemli bir adımdır.
- Sağlıklı yağlar enerji sağlar ve kaslarla kemiklerin düzgün çalışması için gereklidir. Sağlıklı yağ örnekleri arasında balık yağı, bitkisel yağ ve fındık bulunur.
- Gazlı içecekler, kahve ve alkol gibi şekerle tatlandırılmış içecekler de tavsiye edilmez.
- Bazı durumlarda, hastanın günlük besin ihtiyaçlarını karşılamak için besin takviyeleri gerekebilir. Bunlar yalnızca kişinin tıbbi bakım ekibi ve beslenme uzmanına danıştıktan sonra alınmalıdır.
DMD’li Hastalar İçin Beslenmeyi Kolaylaştıran İpuçları
Bazı ipuçları kas distrofisi olan kişiler için yemek zamanlarını kolaylaştırmaya yardımcı olabilir:
- Acele etmeyin ve yemeye zaman tanıyın; acele etmek boğulma riskini artırır.
- Kraker veya cips gibi gevşek kırıntıları olan kuru gıdalardan kaçının
- Küçük ısırıklar almak çiğnemeyi ve yutmayı kolaylaştırabilir.
- Yemeğe konsantre olmak ve boğulma riskini azaltmak için yemek sırasında radyo veya TV gibi dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirin.
- Dik pozisyonda oturmak yutkunmaya yardımcı olabilir.
Konuşma terapisi
Konuşma terapisi almak DMD’li hastalar için çiğnemeyi ve yutmayı kontrol eden kaslardaki gücü ve hareket aralığını iyileştirmeye fayda sağlayabilir. Ayrıca boğulma riskini azaltmak için yutma konusunda daha güvenli yaklaşımlar öğretmeye yardımcı olabilir.
İlaç Tedavisi ve Tüple Beslenme
Zayıflamış dil ve boğaz kasları olan hastalarda aşırı tükürük yaygındır. Tükürük üretimini azaltmak için doktor tavsiyesi ile bazı ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda, doktorlar beslenme desteği için bir beslenme tüpü önerebilir. Beslenme tüpü, hastaların yeterli besinleri almasını sağlamak için ağız ve yemek borusunu atlayarak doğrudan mideye cerrahi olarak bağlanan bir tüptür.
Not: Bu bilgiler, bir hekim veya eczacıya danışmanın yerine geçemez. Daha fazla bilgi için bir hekime ve/veya bir eczacıya başvurunuz.
Kaynak
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5490573/
https://musculardystrophynews.com/food-choices/
