Kistik Fibrozis ve Egzersiz
Dünyada 70,000’den fazla kişide görülen kistik fibrozis, genel olarak akciğerleri ve sindirim sistemini etkileyen genetik bir hastalıktır. Akciğerlerde kalın mukus birikmesine neden olan kistik fibrozis, hastalarda solunum yolu enfeksiyonlarına ve solunum sistemi sorunlarına yol açar. Kalın mukus ayrıca pankreas kanallarının da tıkanmasına sebep olur ve sindirim enzimleri bağırsağa ulaşamaz. Bağırsaklarda yeterli sindirim olmaması sonucunda beslenme yetersizliği ve gelişme geriliği oluşabilir.
Günümüzde kistik fibrozis hastalığının kesin bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte; hastaların genel yaşam kalitelerinin artması, hastalık semptomlarının hafiflemesi ve yaşam süresinin uzaması için çeşitli yardımcı tedaviler vardır. İlaç tedavisi tedavinin önemli bir parçasıdır. Bununla birlikte kistik fibrozisli hastaların fizyoterapi ve solunum eğitimi alması da gerekir. Uygun bir beslenme düzeni oluşturmak da hastanın genel sağlığını en üst düzeye çıkarmada önemlidir. Kistik fibrozisin semptomları, hastaların egzersiz yapmasını zorlaştırabilir, ancak yapılan araştırmalar düzenli fiziksel aktivitenin hastaların yaşam kalitesini iyileştirmede çok önemli etkilerinin olduğunu gösteriyor.
Kistik Fibroziste Egzersizin Önemi
Düzenli egzersiz yapmak özel bir sağlık problemi olmayan hemen herkes için oldukça faydalıdır. Kistik fibrozisli hastalar da düzenli fiziksel egzersizlerden pek çok fayda görürler. Düzenli egzersiz:
•Akciğer fonksiyonundaki düşüş hızı yavaşlatır bu da kistik fibrozisli hastaların akciğer fonksiyonunu daha uzun süre koruyacakları anlamına gelir.
•Daha kolay nefes almayı sağladığı için akciğerlerden mukusun temizlenmesi kolaylaşır.
•Akciğer enfeksiyonu dönemlerinden sonra normal yaşam aktivitelerine daha hızlı devam edilebilir.
•Kas gücünü artırır.
•Uyku kalitesini artırır.
•Kemik sağlığını iyileştirir.
•Denge ve esnekliği artırır.
•Özellikle kuvvet antrenmanı ile vücut ağırlığında küçük artışlar elde edilir.
•Ruh hali ve psikolojik durumu düzenler.
Kistik Fibrozisli Hastalar İçin Egzersiz Tedavisi
Pek çok egzersiz türü vardır ve her birinin farklı faydaları bulunmaktadır.
Kistik fibrozisli hastaların tedavisine yardımcı olacak egzersizlerin hangileri olduğunu bilmek önemlidir. Buna göre;
Dayanıklılık: Uzun süreler boyunca yapılan egzersizlerdir. Bisiklete binme, ip atlama, koşu gibi. Bu egzersizler günlük işleri kolaylaştırır.
Göğüs hareketliliği: Göğüs boşluğunu gevşetmek için yapılan egzersizlerdir ve nefes almayı kolaylaştırır. Yoga, pilates faydalı olabilir.
Karın güçlendirme: Karın (göbek) duvarının kaslarını çalıştırmaya yönelik aktiviteler. Böylece duruş ve nefes alıp verme iyileşir.
Bacak güçlendirme: Bacak kaslarının kullanıldığı aktiviteler. Bu egzersizler de günlük işlerin yapılmasını kolaylaştırır.
Nefes egzersizleri: Akciğerleri germek için yapılan aktiviteler. Nefes almayı kolaylaştırır. Özel nefes çalışmaları, yoga gibi aktiviteler faydalı olacaktır.
Kistik Fibrozisli Bebekler ve Küçük Çocuklar İçin Egzersiz Örnekleri:
Dayanıklılık:
Merdivenlerde gezinme veya tırmanma
Çocuk tarafından oyuncakların itilmesi
Su ile oynama veya bebekler için yüzme
Oyun sırasında yürümeyi ve ayakta durmayı teşvik etme.
Göğüs hareketliliği:
Çeşitli yüzeylerin altında veya üzerinde sürünme
Nesneleri tutmak için her iki el ile uzanma
Top atma.
Karın güçlendirme:
Yuvarlanma
Tek başına oturma
Oyuncakları itme veya çekme
Bacak güçlendirme:
Kanepe, yatak veya oyun alanında yukarı ve aşağı tırmanma
Oyun sırasında zıplama
Çömelme pozisyonunda oynamak
Nefes egzersizleri:
Yüksek ve düşük ses aralıklarını kullanarak şarkı söylemek
Bir sesi olabildiğince uzun tutmak
Balon şişirme
Mumları üflüyormuş gibi yapmak.
Okul Öncesi ve Okul Çağındaki Kistik Fibrozisli Çocuklar İçin Egzersizler
Dayanıklılık:
Saklambaç ve kırmızı ışık / yeşil ışık gibi oyunlar
Bisiklet, scooter ve kaykay
Spor, dans veya açık hava programlarına kaydolmak.
Göğüs hareketliliği:
Çeşitli yüzeylerin altında veya üzerinde sürünme
Nesneleri tutmak için her iki el ile uzanma
Top atma.
Top ile oynama:
Fırlatma, yakalama ve top sürme,
Bir raket ile topa vurmak,
Topun üzerinde yuvarlanma.
Karın güçlendirme:
İtme veya çekme oyunları
Oyun alanında tırmanış
Yengeç yürüyüşü
Bacak güçlendirme:
Seksek, uzun atlama, ip atlama ve trambolin gibi zıplama oyunları
Yukarı ve aşağı yürümek
Nefes egzersizleri:
Balonları patlatma
Nefes tutma yarışmaları
Nefesli çalgı çalmak.
Kistik fibrozisli çocuklar tüplü dalış, skydive, bungee jump yapmamalıdır. Aynı zamanda yüksek irtifalarda (dağ tırmanışı) yüksek yoğunluklu aktiviteler de önerilmez. Genişlemiş bir karaciğer veya dalağa sahip çocuklar, futbol, basketbol ve futbol gibi rekabet ve çarpışmanın yoğun olduğu sporlardan kaçınmalıdır.
Kistik Fibrozisli Gençler ve Yetişkinler için Egzersizler
Yürüyüşe veya koşuya çıkmak
Organize sporlara veya kulüplere katılmak
Yüzme derslerine katılmak veya eğlence amaçlı yüzmek
Kardiyo yapmak
Bisiklete binmek
Göğüs hareketliliği:
Yoga
Bir basketbol oynamak
Bir beysbol sopası, golf sopası veya tenis raketi ile topa vurmak.
Karın güçlendirme:
Mekik, egzersizi ve tahta pozu
Pilates
Top üzerinde hareketler
Bacak güçlendirme:
Ayakta atlama, uzun atlama, yan atlama vb.
Merdiven çıkma
Çömelme
Engelli koşu
Nefes egzersizleri:
Yoga ve nefes egzersizlerini kombine yapmak
Nefesli çalgı çalmak
Şarkı söylemek
Kistik Fibroziste Egzersiz Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
•Egzersiz yaparken hem çocuklar hem yetişkinler sıklıkla öksürebilir. Egzersiz sırasında öksürmeleri normaldir ve faydalıdır. Normalden daha fazla mukus atmalarına neden olur.
•Mutlaka uzman kişiler eşliğinde egzersiz yapılması önerilir.
•Egzersiz öncesi ve sırasında bol miktarda su tüketilmelidir.
•Çok sıcak havalarda egzersiz yapılmamalı ya da kapalı alanlarda yapılmalıdır.
•Ter yoluyla çok fazla sodyum ve klorür kaybedilebilir. Bu nedenle egzersiz esnasında spor içecekleri içilebilir.
•Egzersiz yapıldığı gün normalden daha fazla karbonhidrat alınmalıdır.
•Kan şekeri ile ilgili bir sıkıntı varsa doktor tavsiyesi ve diyetisyen tavsiyesine başvurulmalı
•Keyif alınan egzersizler seçilmelidir.
•Hedef odaklı egzersiz yapılmamalıdır ancak düzenli egzersiz programına sadık kalmak önemlidir.
