Kistik Fibroziste Hijyenin Önemi

Son yıllarda kistik fibrozisli hastalarda, mikroorganizmaların hastadan hastaya bulaşmasının gözlemlenmesi neticesinde enfeksiyon kontrolü önem kazanmıştır. Hastaların sadece hastanede değil, ayaktan ve evde tedavi edilmeye başlanması da bu durumu daha önemli hale getirmiştir. Ayrıca hastalar antibiyotiklerini ağızdan, inhalasyonla ya da intravenöz olarak sık bir şekilde almalarıyla birlikte, direnç kazanma oranları artmış, çok farklı ilaçlara dirençli mikroorganizmalar çoğalmıştır. Kistik fibrozisli hastaların geçirdikleri enfeksiyonlar, hayat süresi ve kalitesini büyük ölçüde etkilemektedir. Bütün bu nedenlerden dolayı, hastalarda enfeksiyon kontrolü ve hijyen takibi çok önemlidir.

Kistik fibrozisli hastalar akciğerlerini sıralayan hücrelerin içinde ve dışında anormal bir tuz ve su hareketine neden olan değiştirilmiş bir gen ile doğarlar. Sonuç olarak, akciğerleri kaplayan mukus tabakası kalın ve yapışkandır, bu mukusu akciğerlerden temizlemek daha zordur. Bu ortam patojenlerin üreyip çoğalması için çok uygundur. Örneğin Pseudomonas aeruginosa ve Burkholderia adı verilen mikroorganizmalar, kistik fibrozis hastalığında özellikle dikkat çeken bakterilerdir. Pseudomonas aeruginosa pek çok yerde ortaya çıkar ve özellikle ıslak yerlerde yaygın olarak bulunur. Kontamine solunum ekipmanlarında, yüzeylerde, lavabolarda ve duşlarda bulunabilir. Çoğunlukla sebebi bilinmeyen bir şekilde Pseudomonas, kistik fibrozisli hastalar arasında yaygın bir akciğer enfeksiyonudur. 2016’da yapılan bir araştırmaya göre, iki yaşından küçük çocukların yaklaşık% 20’si ve 18 yaşındaki çocukların% 50’sinin akciğerlerinde Pseudomonas’a rastlanmıştır. Ve çoğu durumda da Pseudomonas enfeksiyonunun ilk kaynağının nereden geldiği bilinmemektedir.

Burkholderia doğal ortamlarda bulunan ve sadece bitkilere değil insanlara da bulaşan bir mikroptur. Burkholderia’nın “B.cepacia kompleksi” olarak adlandırılan birkaç türü vardır ve bazı türlerin diğerlerinden daha zararlı olduğu görülmektedir. Kistik fibrozisli kişilerin % 3’ünden azı Burkholderia ile enfekte olur ve bu mikrobun hastalık için daha az yaygın bir bakteriyel enfeksiyon olmasını sağlar. Bununla birlikte, çok ciddidir çünkü akciğer fonksiyonunu hızlı bir şekilde düşürebilir ve kistik fibrozisli kişilerden birbirlerine kolayca geçebilir.

Kistik Fibroziste Mikroplar Nasıl Yayılır?
Enfeksiyona neden olabilecek mikropların yayılmasının üç ana yolu temas, damlacık ve hava yoluyla bulaşmadır.

Temas Yolu İle
Temas, mikropların yayılmasının en yaygın yoludur. Doğrudan temas, mikroba sahip kişinin size dokunarak mikroplarını size aktardığında gerçekleşir. Öpüşmek, sarılmak ve el sıkışmak doğrudan temasın iyi örnekleridir. Dolaylı temas, üzerinde mikrop bulunan bir şeye dokunduğunuzda ortaya çıkar. Diş fırçasını paylaşmak veya üzerinde mikrop olabilecek bir nesneye (para, oyuncak ve kapı kolu gibi) dokunmak dolaylı temasın örnekleridir. Gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza kirli ellerle dokunursanız, bu mikroplarla dolaylı olarak temas edebilirsiniz. Bu yüzden ellerinizi sık sık yıkamak çok önemlidir.

Damlacık Yolu İle
Mikroplar havada çok küçük sıvı damlalarıyla seyahat ederek başkalarına yayılabilir. Bir kişi öksürürken, hapşırırken, konuşurken, gülerken hatta şarkı söylerken, salgılarından damlacıklar havaya karışabilir. Bu damlacıklar altı aya kadar seyahat edebilir. Eğer damlacıklar mikrop taşıyorsa ve siz de bu kişiye yeterince yakınsanız mikropların gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza girmesi gerçekleşir. Yüzeylere düşen damlacıklardaki bazı mikroplar bir yüzeyde saatlerce yaşayabilir.

Hava Yolu ile
Mikroplar havada uzun süre yüzecek ve uzun mesafeler kat edecek kadar küçük parçacıklardır. Eğer bir kişi bu mikroplu havayı solursa hava yolu ile mikroplar bulaşmış olur. Tüberküloz (TB), kızamık, SARS ve su çiçeği bu şekilde yayılan hastalıklara örneklerdir. Küf ve mantarlar da havadaki bulaşma yoluyla bir kişiye bulaşabilir.

“Damlacık çekirdekleri” kistik fibroziste yeni bir endişe kaynağıdır. Damlacık çekirdekleri, bir kişi öksürdüğünde üretilebilen çok daha küçük damlacıklardır. Deneysel araştırmalar, kistik fibrozisli kişilerin öksürürken damlacık çekirdeği ürettikleri ve bu damlacıkların odadaki hava akımlarına bağlı olarak havada daha uzun süre asılı kalabileceği gösterilmiştir. Bu damlacık çekirdeğinin kistik fibrozisli kişiler arasında mikrop yaydığına dair tam bir kanıt olmamasına rağmen, kistik fibrozis hastaları arasındaki enfeksiyon bulaşmasını önlemek için önemli bir tedbir sayılmaktadır. Örneğin, kistik fibrozis solunum fonksiyon laboratuvarında ve hastalar arasındaki PFT odalarında havayı temizlemek için katı kurallar olmalıdır.

Kistik Fibrozisli Hastalar İçin Hijyen ve Enfeksiyon Önleme İpuçları

Kistik fibrozisli hastalar farklı ortamlarda kendilerini enfeksiyonlardan korumak için bazı hijyen ipuçlarına dikkat etmelidir.

Poliklinik Ziyaretleri

• Poliklinik randevuları sırasında hastaların farklı odalarda bekletilmesi, muayene edilmesi ve birbirleriyle temas halinde olmamalarına özen gösterilmelidir.
• Muayene odasındaki tüm yüzeyler, nabız oksimetresi, stetoskop ve solunum fonksiyon cihazları gibi tıbbi cihazları her hasta sonrasında mutlaka dezenfekte edilmelidir.
• Tüm doktorlar ve sağlık çalışanları hasta ile temastan önce ve sonra ellerini iyice yıkamalı ve alkol bazlı el dezenfektanı kullanmalıdır. Ayrıca eldiven ve önlük de önemlidir.
• Solunum fonksiyon odalarında havanın damlacık çekirdeğinden arındırılması için hastalar arasında negatif basınç ve HEPA filtre kullanımı gibi önlemler alınmalıdır.
• Odaya giren sağlık uzmanının ellerini yıkadığından emin değilseniz, onlara sorabilirsiniz. Bu şekilde, tüm önlemlerin alındığından emin olabilirsiniz.
• Aynı şekilde kistik fibrozisli kişiler de maske ve eldiven kullanmalı. Ellerini hem polikliniğe geldiğinde hem de çıkmadan sabun ve dezenfektan ile mikroplardan arındırmalıdır.
• Eğer öksürme varsa mutlaka peçete kullanılmalı ve çöp kutusuna atılmalı. Ardından eller yıkanmalı.

 

Okullarda
Kistik fibrozisli çocuklar hakkında okul yönetimine bilgi vermek herkesin kişisel bir kararıdır. Ancak çocuğun sağlığı için okul yönetiminin bilmesi gerekenler son derece önemlidir.

• Okulda bir sağlık görevlisi varsa ona mutlaka durum hakkında bilgi verilmeli. Aynı şekilde müdür ve öğretmenlerin de durumu bilmeleri önemlidir. Kistik fibrozis ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır.
• İki farklı kistik fibrozisli çocuk aynı okula gidebilir ancak mümkünse aynı sınıfta olmamalıdır.
• Diğer çocuklara da kistik fibrozisli arkadaşları ile birlikte iken uymaları ve dikkat etmeleri gereken hijyen kuralları öğretilmelidir.
• Çocuğun okul çantasında el dezenfektanı, hijyen kiti ve duruma göre kullanabileceği maskesi olmalıdır.
• Kistik fibrozisli çocukların ellerini yıkaması mümkün olduğunda kolaylaştırılmalıdır. Özellikle teneffüs saatleri sonrası ve yemek saati öncesinde el yıkanmasına dikkat edilmelidir. Zira el yıkamak mikropların uzaklaştırılmasındaki en güçlü yöntemdir.

 

Evde

• Kistik fibrozisli hastaların yemek kapları ve bardakları kişiye özel olmalıdır.
• Her kullanımdan sonra solunum ekipmanı temizlenmeli, dezenfekte edilmeli ve kurutulmalıdır.
• İlaçların hazırlamasından önce eller yıkanmalıdır. İlacın ve nebülizatörün kirlenmesini önlemek için solunan ilaçlar temiz bir alanda hazırlanmalıdır.
• Evde yaşayan başka bir kistik fibrozisli aile üyesi varsa, mikroplarını birbirlerine yaymamaya dikkat etmelidirler. Tedavileri ayrı yerlerde yapılmalı, özellikle hava yolu temizlerken ayrı ortamda olmaya özen gösterilmelidirler.
• Kişisel malzemeler paylaşılmamalıdır.
• Yaşanılan ev temiz ve kuru tutulmalıdır. Evde aşırı nem olması bakteri küf ve mantarların çoğalmasına sebep olabilir.
• Uzun bir araba yolculuğu veya küçük bir odada bir toplantı gibi kapalı bir alanda diğer kistik fibrozisli kişiler ile uzun süreli temastan kaçınılmalıdır.
• Aşıların tam olduğuna emin olunmalıdır.